„ქალების როლი საზღვაო ინდუსტრიაში”

1. მოგვიყევით თქვენი კარიერული გზის შესახებ: რამ განაპირობა თქვენი გადაწყვეტილება აგერჩიათ საზღვაო სფერო და რა იყო თქვენი მთავარი მოტივაცია ამ პროფესიაში წარმატების მისაღწევად?

აბა, წარმოიდგინეთ: მე, მუსიკის მასწავლებელი, ფორტეპიანოსთან ვსხედვარ, ნოტებს ვარჩევ, მაგრამ სადღაც გულის სიღრმეში ზღვის ტალღების ხმა მესმის! დიახ, მართალია, პირველი პროფესიით მუსიკოსი ვარ, მაგრამ ცხოვრებამ, ოჯახის ტრადიციებმა და ალბათ, ცოტა ბედისწერამაც, საზღვაო სფეროში მიმიყვანა — და ამ გზაზე ერთი წუთითაც არ მინანია!

ჩემი მამა, ნამდვილი მეზღვაური, 15 წლიდან საზღვაო სფეროს ემსახურება. ის იყო ერთ-ერთი პიონერი, ვინც 90-იანებში იბრძოდა იმისთვის, რომ გოგონებსაც მისცემოდათ საშუალება, ჩაებარებინათ ბათუმის საზღვაო აკადემიაში.

ბავშვობაში მამის მეზღვაურობა ორმაგ გრძნობას იწვევდა: ერთი მხრივ, საშინლად მენატრებოდა, როცა თვეებით ზღვაში იყო, მაგრამ, ოჰ, რა ბედნიერება იყო მისი დაბრუნება! თითოეული ნავსადგურიდან ჩამოჰქონდა ჯადოსნური საჩუქრები — ეგზოტიკური სუვენირები, ტკბილეულის ყუთები, ხანდახან ჩავდიოდით შავი ზღვის ნავსადგურებში, სადაც მის გემზე ავდიოდით და გზად ბათუმში დაბრუნებას თავგადასავლად ვაქცევდით.

90-იან წლებში მუსიკის მასწავლებლობა საკმაოდ მძიმე სოციალურ ფონზე არც ისე სახარბიელო და სასარგებლო იყო. ორივე შვილი მყავდა და თავისთავად ვერც სხვა ქვეყანაში და ქალაქშიც კი ვერ წავიდოდი სწავლისთვის. ბათუმში ან პედაგოგიურზე უნდა ჩამებარებინა (მუსიკის პედაგოგი ისედაც ვიყავი) ან საზღვაო აკადემიაში “საზღვაო ტრანსპორტის მართვისა და ექსპლუატაციის” ფაკულტეტზე. მოკლედ, მეც გავხდი ნაწილი იმ სამყაროსი, რომელიც მამაკაცთა სფეროდ ითვლებოდა. ჩემი მამა, ძმა, ორი დისშვილი, ძმისშვილი და ჩემი შვილი – ყველა მეზღვაურია.

2. რომელი იყო ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოწვევა, რომელსაც შეხვდით კარიერის დასაწყისში და როგორ გაუმკლავდით მას?

ჩემი პირველი სამსახური საზღვაო სფეროში იყო ბათუმის ნავსადგური 2002 წლიდან 2008 წლამდე. საყვედურს ვერ ვიტყვი, საკმაოდ დაფასებული თანამშრომელი ვიყავი, თუმცა მენეჯერულ პოზიციებზე არ განვიხილებოდი, რადგან პრაქტიკულად ყოველთვის მამაკაცები იკავებდნენ ამ პოზიციებს, თავისთავად, ცხადი იყო, რომ ეს გენდერულ უთანასწორობასთან იყო კავშირში. როგორ გავუმკლავდი ამას? – სიმართლე გითხრათ ბევრი ნერვიულობისთვის და დეპრესიებისთვის არ მეცალა, ამიტომ ვღებულობდი მაქსიმალურ გამოცდილებას და ცოდნას. როდესაც უკვე ვეღარ ვიზრდებოდი როგორც პროფესიონალი, ვიცვლიდი სამსახურს, შესაბამისად: 6 წელი ბათუმის ნავსადგურში მუშაობის შემდეგ 3 წელი ვიმუშავე საკონტეინერო ტერმინალზე, შემდეგ 12 წელი საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოში (7 წელი ხარისხის უზრუნველყოფის სამსახურში და 5 წელი მეზღვაურთა დეპარტამენტში – მენეჯერულ პოზიციებზე). დაბოლოს 2023 წლის 1 მარტიდან ვმუშაობ კოლეჯი მერიდიანის ხელმძღვანელად.

3. როგორ აფასებთ ქალთა როლს საზღვაო სფეროში დღეს, თქვენი კარიერის დასაწყისთან შედარებით? განიცდიან თუ არა ქალები დღეს დისკრიმინაციას ან სხვა დაბრკოლებებს?

ჩემი კარიერის დასაწყისში, 23 წლის წინ, საზღვაო სფეროში ქალები იშვიათად ჩანდნენ, განსაკუთრებით საქართველოში ქალი მეზღვაურები თითქმის არ არსებობდნენ. დღეს მდგომარეობა გაუმჯობესებულია, მაგრამ ჯერ კიდევ არ არის იდეალური. IMO-სWomen in Maritime Survey (2024) აჩვენებს, რომ გლობალურად ქალთა წარმომადგენლობა ხმელეთის როლებში იზრდება და ეს ტენდენცია საქართველოშიც შეინიშნება, თუმცა გემებზე ქალი-მეზღვაურების რაოდენობა ჯერ კიდევ დაბალია.

დისკრიმინაცია ჯერ კიდევ არსებობს, თუმცა ის ნაკლებად აშკარა გახდა. მაგალითად, ზოგიერთი გემის კაპიტანი ან დამქირავებელი ფიქრობს, რომ ქალი „ნაკლებად გაუძლებს“ ზღვის პირობებს, რაც სტერეოტიპია. ხმელეთზე, ჩვენ ზოგჯერ გვიწევს დამატებითი ძალისხმევა, რათა ჩვენი აზრი გაითვალისწინონ, განსაკუთრებით მამაკაცებთან მოლაპარაკებებში. ეს გამოწვევები, როგორც იუნესკოს 1981 წლის სექსიზმის განმარტებაშია ნათქვამი, ხშირად ქალის როლის „დაკნინებას“ უკავშირდება, რაც საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, სამწუხაროდ, ჩვენს შესაძლებლობებს ზღუდავს.

 4. რომელია ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოწვევა, რომელსაც ქალები აწყდებიან საზღვაო ინდუსტრიაში და რა ნაბიჯებია საჭირო ამ პრობლემის შესამცირებლად?

ჩემი აზრით, ყველაზე დიდი გამოწვევა კულტურული სტერეოტიპებია, რომლებიც საზღვაო სფეროს მამაკაცთა პროფესიად მიიჩნევს.

ამ გამოწვევის შესამცირებლად საჭიროა:

• ცნობიერების ამაღლება: სკოლებსა და უნივერსიტეტებში უნდა ჩატარდეს კამპანიები, რომლებიც წარმოაჩენს წარმატებულ ქალებს, როგორიცაა IMO Gender Equality Award-ის გამარჯვებულებს.
• გენდერულად მგრძნობიარე ტრენინგები: უნდა შეიქმნას ტრენინგები, რომლებიც ასწავლის გუნდურ მუშაობას გენდერულად მრავალფეროვან გარემოში.

5. რა არის თქვენი ყველაზე დიდი პროფესიული მიღწევა საზღვაო სფეროში, რომლითაც განსაკუთრებულად ამაყობთ?

ჩემი კარიერის ყველაზე საამაყო მომენტი 2011-2012 წლებს უკავშირდება, როდესაც საქართველოს საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტოში ჩემს გუნდთან ერთად დაუღალავად ვიმუშავე, რათა ხელახლა მოგვეპოვებინა ევროპის საზღვაო უსაფრთხოების სააგენტოს (EMSA) აღიარება. ეს იყო გარდამტეხი მიღწევა, რომელმაც ქართველ ოფიცერ-მეზღვაურებს დაუბრუნა შესაძლებლობა, ემუშავათ ევროპის დროშის ქვეშ მცურავ გემებზე — შესაძლებლობა, რომელიც იმ დროისთვის დაკარგული გვქონდა. ეს პროცესი ნამდვილი გამოწვევა იყო: დღე და ღამე შრომა, აუდიტებისთვის მზადება, STCW სტანდარტების დანერგვა, ყველა დეტალის სიზუსტით შემოწმება. მაგრამ ჩვენი გუნდის ერთიანობამ და მიზანმიმართულობამ შედეგი გამოიღო. როდესაც EMSA-ს აღიარება მოვიპოვეთ, ეს არა მხოლოდ ჩვენი შრომის, არამედ ქართული საზღვაო ინდუსტრიისთვის ახალი კარის გაღება იყო. ამ მიღწევით განსაკუთრებით ვამაყობ, რადგან ის ათასობით ქართველი მეზღვაურისთვის გახდა შანსი, გაეგრძელებინათ კარიერა საერთაშორისო დონეზე.

 6. რომელია თქვენი აზრით ყველაზე გამამხნევებელი ცვლილება, რომელიც მოხდა საზღვაო სფეროში ქალთა ჩართულობის გასაძლიერებლად?

ყველაზე გამამხნევებელი ცვლილებაა ქალთა ხილვადობის ზრდა საზღვაო სფეროში, რაც IMO-ს ინიციატივების, განსაკუთრებით International Day for Women in Maritime-ის (18 მაისი) დამსახურებაა. 2021 წლიდან ეს დღე ყოველწლიურად აღინიშნება, და 2025 წლის სიმპოზიუმმა („An Ocean of Opportunities for Women“) აჩვენა, რომ ქალები სულ უფრო მეტად იკავებენ ლიდერულ პოზიციებს.

 7.  რა რჩევებს მისცემდით ახალგაზრდა ქალებს, რომლებიც გეგმავენ კარიერის დაწყებას საზღვაო სფეროში?

ახალგაზრდა ქალებს, განსაკუთრებით საზღვაო სასწავლებლების სტუდენტებს, ვურჩევდი:

• იყავით თავდაჯერებული: ნუ მისცემთ საშუალებას სტერეოტიპებს, თითქოს „ზღვა ქალისთვის არაა“, შეგაჩეროთ. თქვენი უნარები და შრომა თქვენს წარმატებას განსაზღვრავს.
• ისწავლეთ მუდმივად: გაიარეთ STCW კურსები, ისწავლეთ ციფრული ტექნოლოგიები, როგორიცაა ECDIS, რადგან თანამედროვე საზღვაო ინდუსტრია ამას მოითხოვს.
• მოემზადეთ გამოწვევებისთვის: ზღვაზე მუშაობა ფიზიკურად და ემოციურად მომთხოვნია. განავითარეთ გამძლეობა და ფსიქოლოგიური მზაობა, მაგალითად, ISWAN-ის SeafarerHelp-ის მსგავსი რესურსებით.
• იყავით ხილული: გააზიარეთ თქვენი მიღწევები, რათა სხვა გოგონებმა დაინახონ, რომ ეს შესაძლებელია.

8. როგორ შეაფასებთ IMO-ს როლს საზღვაო ინდუსტრიაში ქალთა ჩართულობის გაზრდაში? გთხოვთ, გაიხსენოთ ბოლო წლების ყველაზე თვალსაჩინო ინიციატივები.

IMO-ს როლი ქალთა ჩართულობის გაზრდაში ძალიან მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებით ისეთი ქვეყნებისთვის, როგორიც საქართველოა, სადაც საზღვაო სფერო ტრადიციულად მამაკაცთა დომენად ითვლება. IMO-ს Women in Maritime პროგრამა, რომელიც 1988 წელს დაიწყო, ხელს უწყობს ქალთა ჩართვას როგორც ხმელეთის, ისე საზღვაო პოზიციებზე „ტრენინგი-ხილვადობა-აღიარების“ პრინციპით.

ბოლო წლებში გამორჩეული ინიციატივებია:

• International Day for Women in Maritime (18 მაისი), რომელიც 2021 წლიდან აღინიშნება. 2025 წელს, IMO-მ ჩაატარა სიმპოზიუმი „An Ocean of Opportunities for Women“, რომელიც ხაზს უსვამს ქალთა ლიდერობას გლობალურ საზღვაო ეკონომიკაში. ეს ღონისძიება ზრდის ცნობადობას და შთაგონებას ახალი თაობისთვის.

• Women in Maritime Associations (WIMAs), რომლებიც 152 ქვეყანაში მოქმედებს. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში WIMA ჯერ არ არის, ეს ქსელები ქმნიან მენტორობისა და ნეთვორქინგის შესაძლებლობებს, რაც ჩვენთვისაც მისაბაძი მაგალითია.
• ტრენინგები, როგორიცაა IMO/WMU/WISTA-ს ქალთა ლიდერობისა და გაძლიერების კურსი, რომელიც მიზნად ისახავს ქალთა წინსვლას ხელმძღვანელ პოზიციებზე.

ჩემი აზრით, IMO-ს ეს ძალისხმევა ქმნის გლობალურ სტანდარტს, რომელიც საქართველოსაც უბიძგებს, გააძლიეროს ქალთა როლი.

9. როგორ აისახება IMO-ს პოლიტიკა და პროგრამები ქალთა რაოდენობისა და გავლენის ზრდაზე საზღვაო სექტორში?

IMO-ს პოლიტიკა, განსაკუთრებით მისი ფოკუსი SDG 5-ზე (გენდერული თანასწორობა), ხელს უწყობს ქალთა რაოდენობისა და გავლენის ზრდას, თუმცა საქართველოში ეს გავლენა ჯერ ირიბია. IMO-ს პროგრამები, როგორიცაა გენდერული სტიპენდიები და ტექნიკური ტრენინგები, ქმნის შესაძლებლობებს ქალებისთვის, განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში. მაგალითად, IMO-ს მხარდაჭერით, World Maritime University (WMU) და International Maritime Law Institute (IMLI) ზრდიან საზღვაო მიმართულებებით განათლებული ქალების რაოდენობას. IMLI-ს სტატუსი 50%-იან ქალთა კვოტასაც კი ითვალისწინებს.

საქართველოში, სადაც ქალი მეზღვაურები 2-3%-ს შეადგენენ, IMO-ს ხილვადობის ინიციატივები, როგორიცაა Maritime Speakers Bureau, შთააგონებს ახალგაზრდებს, შევიდნენ სფეროში. თუმცა, ჩვენთან ეს პროგრამები ნაკლებად ხვდება უშუალოდ მეზღვაურებთან, რადგან ფოკუსი ხშირად ხმელეთის პოზიციებზეა, როგორიც ჩემი სამუშაოა. IMO-ს Women in Maritime Survey (2024) აჩვენებს, რომ ქალთა წარმომადგენლობა მენეჯერულ როლებში იზრდება, რაც ჩემს გამოცდილებასაც ემთხვევა, მაგრამ ბოლო 10 წელში უფრო.

10. გსმენიათ თუ არა IMO-ს რომელიმე კონკრეტული პროექტის ან ინიციატივის შესახებ, რომელმაც მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა ქალთა პროფესიულ განვითარებაზე (მაგ., ტრენინგები, აღიარება, მხარდაჭერა)?

დიახ, რამდენიმე ინიციატივა მსმენია, რომლებიც მნიშვნელოვანია ქალთა განვითარებისთვის. ერთ-ერთი გამორჩეულია IMO Gender Equality Award, რომელიც 2024 წელს დაარსდა და აჯილდოებს ინდივიდებს, რომლებმაც ხელი შეუწყვეს გენდერულ თანასწორობას.

ასევე, SMART-C Women Project, რომელიც 2024 წელს ჩატარდა სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქალებისთვის, მოიცავდა ტრენინგებს მწვანე ტექნოლოგიებსა და გაციფროვნებაში.

11. IMO-ს ინიციატივების გარდა, რა დამატებითი ნაბიჯები ან მხარდაჭერაა საჭირო, რათა ქალებმა მიაღწიონ უფრო მაღალ პროფესიულ წარმატებებს საზღვაო ინდუსტრიაში?

IMO-ს ინიციატივები მნიშვნელოვანია, მაგრამ საქართველოში ქალთა პროფესიული წარმატებისთვის დამატებითი ნაბიჯებია საჭირო:

1. ტრენინგები და განათლება: საქართველოს უმაღლეს და პროფესიულ საზღვაო სასწავლებელებთან თანამშრომლობით, საჭიროა მეტი გენდერულად მგრძნობიარე ტრენინგი, რომელიც მოიცავს არა მხოლოდ ტექნიკურ უნარებს, არამედ ლიდერობას, ციფრულ ტექნოლოგიებსა და ფსიქოლოგიურ მხარდაჭერას. მაგალითად, IMO-ს SMART-C Women Project-ის მსგავსი პროგრამა შეიძლება ადაპტირდეს ქართველი ქალებისთვის.
2. კულტურული სტერეოტიპების დაძლევა: საქართველოში და არა მხოლოდ საქართველოში, რა თქმა უნდა, ხშირად ფიქრობენ, რომ საზღვაო სფერო „მამაკაცის საქმეა“. სკოლებში და უნივერსიტეტებში კამპანიები, როგორიცაა IMO-ს Turning the Tide-ის მსგავსი, დაეხმარება ახალგაზრდა გოგონებს, დაინახონ თავიანთი პოტენციალი ამ სფეროში.

ეს ნაბიჯები, IMO-ს გლობალურ ხედვასთან ერთად, დაეხმარება ქართველ ქალებს, გახდნენ უფრო აქტიურები და წარმატებულები საზღვაო ინდუსტრიაში.